“The great object of all knowledge is to enlarge and purify the soul, to fill the mind with noble contemplations, and to furnish a refined pleasure.” – Edward Everett

(muzika uz blog post: FM-84: Running in the Night)

Većina ljudi divi se u Škorpiji Antaresu ili obližnjim sjajnim zvijezdama koje čine glavu Škorpije, ali u blizini (oficijelno u sazviježđu Zmijonosac) se nalazi još jedan pomalo zapostavljeni dragulj, Rho Ophiuchi AB.

Sistem Ro Zmijonosca (Rho Ophiuchi AB) sastoji se od para zvijezda klase B2, udaljenih od nas 360-390 svj. godina. Međusobno su udaljeni 340-400 AJ i treba im 2000-2400 godina za jednu orbitu (oko zajedničkog težišta). Temperature oko 22400 K, emituju zračenje većinom u UV dijelu spektra. Svjetlija komponenta, mase 9 Sunčevih, je 4900 puta luminoznija od Sunca, a tamnija (mase 8 Sunčevih) oko 2100 puta. Obadvije zvijezde vjerovatno još uvijek vrše fuziju vodika u jezgri. Imaju velike rotacione brzine (oko 300 km/s) i na putu su da postanu emisione zvijezde koje značajno gube masu, poput Gama Kasiopeje.

Međutim, ništa od spomenutih karakteristika ne čini ovaj sistem specijalnim. Ono što izdvaja zvjezdani sistem Ro Zmijonosca je to što nalazi u veoma kompleksnim i vizuelno neobičnim maglinama, najbližim regionima formiranja novih zvijezda.

Zvijezde sistema Ro Zmijonosac nalaze se sjeverno od Antaresa, i okružene su plavom refleksionom maglinom (IC 4604) koja, kao i maglina Meropa, sjaji zbog obližnje zvjezdane svjetlosti raspršene zrncima prašine. Maglina IC 4604, koja ima prečnik oko 10 svjetlosnih godina, samo je dio gustih, tamnih, oblaka punih prašine. Toliko prašine se nalazi između nas i zvjezdanog sistema Ro Zmijonosca da je njegova svjetlost smanjena čak za šest puta.

Nadalje, ova prašina je veoma čudna. Generalno, međuzvjezdana zrnca prašine su obično manja od hiljaditog dijela milimetra (reda mikrometra), i ona apsorbuju i raspršuju plavu svjetlost mnogo bolje nego crvenu. Kao rezultat toga, svjetle refleksione magline su najčešće plavkaste boje, a zvijezde iza oblaka prašine su crvenije (tzv. crvenjenje, eng, reddening) nego što bi trebale biti na osnovu njihove temperature. Količina apsorpcije (koju vrši prašina) procjenjuje se standardnom formulom na osnovu zvjezdanog prividnog “crvenjenja”. Naime, u fotometrijskim sistemima se međuzvjedano crvenjenje (eng. interstellar reddening) može procjeniti kao razlika između posmatranog indeksa boje objekta i njegovog stvarnog (intrinzičkog) indeksa boje. UBV fotometrijski sistem (eng. Ulraviolet, Blue, Visual), nazvan Johnsonov sistem (ili Johnson-Morganov sistem), je širokopojasni fotometrijski sistem za klasificiranje zvijezda na osnovu njihove boje. Filteri u ovom sistemu su odabrani tako da su srednje talasne dužine: 364 nm za U filter, 442 nm za B filter i 540 nm za V filter. U UBV sistemu, crvenjenje se može dobiti formulom: E_B-V = (B – V)_posmatrano – (B – V)_intrinzičko. Prašina prema sistemu Ro Zmijonosca apsorbuje više svjetla nego što se očekuje, što znači da su zrnca prašine dosta veća od prosjeka. Niko zasad ne zna zašto.

Oko ove refleksione magline nebo postaje prašinasto (skoro crno). Idući kao istoku nalazi se zanimljiva grupa tamnih “traka” (eng. streamers), dugačkih oko 100 svjetlosnih godina. Kontrast plavih, crvenih i tamnih maglina, sa pozadinskim osvjetljenjem miliona zvijezda u Mliječnom putu je nevjerovatan prizor na nebu i česta meta astrofotografa.

Tamni oblaci su ovdje rashlađeni prašinom koja blokira svjetlost sa zvijezda (koja bi ih inače zagrijavala). Hlađenje rezultira formiranjem molekula kao što su karbon dioksid i voda, ali i mnogih drugih, kompleksnijih molekula. Unutar ovih molekularnih oblaka nalaze se regioni većih gustina, gdje se formiraju zvijezde. Posmatranja u radio i infracrvenom dijelu spektra (ovi dijelovi spektra mogu se probiti kroz prašinu) pokazuju guste čvorove materije koja uslijed gravitacije počinje da se sažima u zvijezde – od protozvijezda gdje je proces formiranja već počeo do aktivnih mladih zvijezda T Bika (T Tauri).

Posebno je zanimljiv tamni region na istočnoj strani ovog kompleksnog oblaka, oko 50 svjetlosnih godina udaljen (u pozadini) od refleksione magline IC 4604. Ovdje se u prostoru prečnika nekoliko svjetlosnih godina nalazi nekoliko zvijezda koje se upravo rađaju.

Kako zvjezdani sistem Ro Zmijonosca bude evoluirao, završiće kao par masivnih bijelih patuljaka koje će zamjeniti neke nove zvijezde. One će jednog dana napustiti svoje “gnijezdo” (porodilište) kako bi zauzele svoje mjesto u Mliječnom putu.

Iako naše oči ne mogu vidjeti kroz ove kompleksne molekularne oblake, gasove i prašinu, možemo se diviti ljepoti vidljivog dijela Ro Zmijonosca, ali i onome što se događa duboko u njegovoj unutrašnjosti.

Više o ovom sistemu i zvijezdama koje nas okružuju, i koje su izvor života, pročitajte u knjizi Alhemičari univerzuma.